خطبه : 168 - آخرین درمان داغ کردن
ترجمه : علامه جعفری و من کلام له ع بَعْدَ ما بُویِعَ بِالْخِلافَةِ، وَ قَدْ قالَ لَهُ قَومْ مِنَ الصَّحابَةِ لَوْ عاقَ
168- و من کلام له (علیه السلام) بعد ما بویع له بالخلافة،
و قد قال له قوم من الصحابة لو عاقبت قوما ممن أجلب على عثمان ،
فقال (علیه السلام) :
یَا إِخْوَتَاهْ إِنِّی لَسْتُ أَجْهَلُ مَا تَعْلَمُونَ وَ لَکِنْ کَیْفَ لِی بِقُوَّةٍ وَ الْقَوْمُ الْمُجْلِبُونَ عَلَى حَدِّ شَوْکَتِهِمْ یَمْلِکُونَنَا وَ لَا نَمْلِکُهُمْ وَ هَا هُمْ هَؤُلَاءِ قَدْ ثَارَتْ مَعَهُمْ عِبْدَانُکُمْ وَ الْتَفَّتْ إِلَیْهِمْ أَعْرَابُکُمْ وَ هُمْ خِلَالَکُمْ یَسُومُونَکُمْ مَا شَاءُوا وَ هَلْ تَرَوْنَ مَوْضِعاً لِقُدْرَةٍ عَلَى شَیْ‌ءٍ تُرِیدُونَهُ إِنَّ هَذَا الْأَمْرَ أَمْرُ جَاهِلِیَّةٍ وَ إِنَّ لِهَؤُلَاءِ الْقَوْمِ مَادَّةً إِنَّ النَّاسَ مِنْ هَذَا الْأَمْرِ إِذَا حُرِّکَ عَلَى أُمُورٍ فِرْقَةٌ تَرَى مَا تَرَوْنَ وَ فِرْقَةٌ تَرَى مَا لَا تَرَوْنَ وَ فِرْقَةٌ لَا تَرَى هَذَا وَ لَا ذَاکَ فَاصْبِرُوا حَتَّى یَهْدَأَ النَّاسُ وَ تَقَعَ الْقُلُوبُ مَوَاقِعَهَا وَ تُؤْخَذَ الْحُقُوقُ مُسْمَحَةً فَاهْدَءُوا عَنِّی وَ انْظُرُوا مَا ذَا یَأْتِیکُمْ بِهِ أَمْرِی وَ لَا تَفْعَلُوا فَعْلَةً تُضَعْضِعُ قُوَّةً وَ تُسْقِطُ مُنَّةً وَ تُورِثُ وَهْناً وَ ذِلَّةً وَ سَأُمْسِکُ الْأَمْرَ مَا اسْتَمْسَکَ وَ إِذَا لَمْ أَجِدْ بُدّاً فَآخِرُ الدَّوَاءِ الْکَیُّ .
خطبه ای است از آن حضرت (علیه السلام): این سخن را پس از آن که برای خلافت با آن حضرت بیعت کردند، در پاسخ بعضی از یارانش که به او پیشنهاد کردند:
اگر جمعی از آنان را که مردم را علیه عثمان شوراندند، کیفر می دادی (بر پیشرفت کار خلافت مناسب تر بود) فرمود:
ای برادران، من به آنچه که شما می دانید جاهل نیستم، ولی چگونه نیرویی آماده سازم برای کیفر دادن به آنان، در صورتی که گروهی که مردم را علیه عثمان شوراندند، از سیطره و شوکتی برخوردارند که بر ما مسلطند، نه ما بر آنان. می بینید که بندگان شما و اکثر مردم معمولی با آنان جوشیده و اعراب شما به آنان گرویده اند و آنان در لابلای جمع شما هستند و هر چه بخواهند با تلخی های آن، بر شما وارد می سازند. با این حال، آیا امکان و توانایی به دست آوردن آنچه را که می خواهید در اختیار دارید؟ این یک حادثه از مانده های جاهلیت است، و برای این مردم ریشه و حامیان فراوانی است. مردم در این حادثه اگر به غلیان بیفتند و مورد تحقیق و تحلیل قرار بگیرند، دارای عقایدی گوناگونند:
گروهی از آنان موافق نظر شمایند. گروه دوم نظری غیر از نظریه شما دارند و جمعی دیگر نه بر این عقیده اند و نه بر آن عقیده. شما صبر کنید و فرصت بدهید تا مردم آرام شوند و دل ها در موقعیتهای خود جای گیر شوند و حقوق به آسانی قابل استیفاء شود. سکوت کنید در وظیفه ای که من باید انجام بدهم و منتظر باشید برای دستور من که به شما خواهد رسید و کاری انجام ندهید که نیرویی را متزلزل سازد و قدرتی را از بین ببرد و سستی و ذلت به بار آورد. و تا آنجا که بتوانم از شعله ور ساختن آتش جنگ خودداری خواهم کرد. و آنگاه که چاره ای ندیدم، دوای آخرین، داغ کردن است.