دسته بندی موضوعی احکام شرعی - شک

نرم افزارهای رایگان تلفن همراهخدمات به مشترکین اپراتوربازی و سرگرمیمحتوای «متون»قرآنمفاتیحنهج البلاغهصحیفه سجادیهاوقات شرعیمسائل شرعیتالار قاصدکگنجینه معنویآشپزیمناسبت هاالحان قرآن

1-شك امام
        لزوم اعتماد ماموم به امام و امام به ماموم اگر یکی نسبت به شماره رکعتها شک و دیگری یقین داشته باشد
        1192 - اگر امام جماعت در شماره رکعتهای نماز شک کند، مثلا شک کند که سه رکعت خوانده یا چهار رکعت چنانچه مأموم یقین یا گمان داشته باشد که چهاررکعت خوانده و به امام بفهماند که چهار رکعت خوانده است امام باید نماز راتمام کند و خواندن نماز احتیاط لازم نیست و نیز اگر امام یقین یا گمان داشته باشد که چند رکعت خوانده است و مأموم در شماره رکعتهای نماز شک کند باید به شک خود اعتنا ننماید.

2-شك بعد از وضو
        صحت وضو کسی که در اعضا وضو مانع می بیند و نمی داند قبل از وضو پیدا شده یا بعد از وضو
        295 - اگر پیش از وضو بداند که در بعضی از اعضای وضو مانعی از رسیدن آب هست و بعد از وضو شک کند که در موقع وضو آب را به آنجا رسانده یا نه ، وضوی اوصحیح است . ولی اگر بداند که موقع وضو ملتفت آن مانع نبوده ، باید دوباره وضوبگیرد.

        صحت وضو اگر بعد از آن مانعی ببیند و نداند که موقع وضو بوده یا بعدا پیدا شده است
        297 - اگر بعد از وضو چیزی که مانع از رسیدن آب است در اعضای وضو ببیند ونداند موقع وضو بوده یا بعد پیدا شده ، وضوی او صحیح است . ولی اگر بداند که در وقت وضو ملتفت آن مانع نبوده ، احتیاط واجب آن است که دوباره وضوبگیرد.

3-شك بعد از وضوء
        پاک بودن چیزی که بعد از آبکشی و یقین به طهارت در برطرف کردن عین نجاست از آن شک می کنیم
        178 - اگر چیزی را آب بکشد و یقین کند پاک شده و بعد شک کند که عین نجاست را از آن بر طرف کرده یانه ، چنانچه موقع آب کشیدن متوجه برطرف کردن عین نجاست بوده آن چیز پاک است ، و اگر متوجه بر طرف کردن عین نجاست نبوده ، بنابر احتیاط مستحب باید دوباره آن را آب بکشد.

        صحت وضو کسی که بعد از وضو شک می کند که در حین وضو مانع را برطرف کرده است یا نه
        295 - اگر پیش از وضو بداند که در بعضی از اعضای وضو مانعی از رسیدن آب هست و بعد از وضو شک کند که در موقع وضو آب را به آنجا رسانده یا نه ، وضوی اوصحیح است . ولی اگر بداند که موقع وضو ملتفت آن مانع نبوده ، باید دوباره وضوبگیرد.

        بطلان وضو کسی که بعد از وضو نداند که آب را به زیر مانع رسانده است یا نه
        296 - اگر در بعضی از اعضای وضو مانعی باشد که گاهی آب به خودی خود زیر آن می رسد و گاهی نمی رسد، و انسان بعد از وضو شک کند که آب زیر آن رسیده یا نه ،چنانچه بداند موقع وضو ملتفت رسیدن آب به زیر آن نبوده ، باید دوباره وضو بگیرد.

        صحت وضو کسی که شک می کند مانعی در اعضا وضو بودن است یا نه
        297 - اگر بعد از وضو چیزی که مانع از رسیدن آب است در اعضای وضو ببیند ونداند موقع وضو بوده یا بعد پیدا شده ، وضوی او صحیح است . ولی اگر بداند که در وقت وضو ملتفت آن مانع نبوده ، احتیاط واجب آن است که دوباره وضوبگیرد.

        لزوم تجدید وضو اگر مانعی ببیند و بداند در وقت وضو ملتفت آن نبوده است
        297 - اگر بعد از وضو چیزی که مانع از رسیدن آب است در اعضای وضو ببیند ونداند موقع وضو بوده یا بعد پیدا شده ، وضوی او صحیح است . ولی اگر بداند که در وقت وضو ملتفت آن مانع نبوده ، احتیاط واجب آن است که دوباره وضوبگیرد.

        صحت وضو اگر بعد از آن شک کند که مانعی بر اعضا وضو بوده یا نه
        298 - اگر بعد از وضو شک کند چیزی که مانع رسیدن آب است در اعضای وضوبوده یا نه ، وضو صحیح است .

4-شك بعداز آبكشى
        پاک بودن چیزی که بعد از آبکشی و یقین به طهارت در برطرف کردن عین نجاست از آن شک می کنیم
        178 - اگر چیزی را آب بکشد و یقین کند پاک شده و بعد شک کند که عین نجاست را از آن بر طرف کرده یانه ، چنانچه موقع آب کشیدن متوجه برطرف کردن عین نجاست بوده آن چیز پاک است ، و اگر متوجه بر طرف کردن عین نجاست نبوده ، بنابر احتیاط مستحب باید دوباره آن را آب بکشد.

5-شك بعد از تيمم
        بی اعتبار بودن شک در درستی تیمم بعد از مسح دست چپ
        713 - اگر بعد از مسح دست چپ شک کند که درست تیمم کرده یا نه ، تیمم اوصحیح است .

6-شك بعداز سلام
        بی اعتباری شک در شرائط رکوع یا سجود بعد از گذشتن از آنها
        1170 - اگر بعد از رکوع یا سجود شک کند که کارهای واجب آن مانند ذکر و آرام بودن بدن را انجام داده یا نه باید به شک خود اعتنا نکند.

        لزوم بجا آوردن سجده اگر در حال برخاستن شک کند که بجا آورده یا نه
        1172 - اگر در حال برخاستن شک کند که تشهد را بجا آورده یا نه بایداعتنا نکند، ولی اگر شک کند که سجده را بجا آورده یا نه باید برگردد و بجا آورد.

        بی اعتباری شک اگر کسی که نشسته یا خوابیده نماز می خواند در موقع خواندن حمد یا تسبیحات شک کند که سجده یا تشهد را بجا آورده یا نه
        1173 - کسی که نشسته یا خوابیده نماز می خواند اگر موقعی که حمد یا تسبیحات می خواند شک کند که سجده یا تشهد را بجا آورده یا نه ، باید به شک خود اعتنانکند و اگر پیش از آن که مشغول حمد یا تسبیحات شود شک کند که سجده یا تشهدرا بجا آورده یا نه ، باید بجا آورد.

        لزوم بجا آوردن سجده یا تشهد اگر کسی که نشسته یا خوابیده نماز می خواند قبل از حمد یا تسبیحات نسبت به آنها شک کند
        1173 - کسی که نشسته یا خوابیده نماز می خواند اگر موقعی که حمد یا تسبیحات می خواند شک کند که سجده یا تشهد را بجا آورده یا نه ، باید به شک خود اعتنانکند و اگر پیش از آن که مشغول حمد یا تسبیحات شود شک کند که سجده یا تشهدرا بجا آورده یا نه ، باید بجا آورد.

        بطلان نماز اگر بعد از سلام طوری شک کند که دو طرف شک باطل باشد مثل شک در و
        1179 - اگر بعد از سلام نماز شک کند که نمازش صحیح بوده یا نه ، مثلا شک کند رکوع کرده یا نه یا بعد از سلام نماز چهار رکعتی شک کند که چهار رکعت خوانده یا پنج رکعت به شک خود اعتنا نکند، ولی اگر هر دو طرف شک او باطل باشد، مثلابعد از سلام نماز چهار رکعتی شک کند که سه رکعت خوانده یا پنج رکعت ، نمازش باطل است .

        بی اعتباری شک در نماز بعد از سلام نماز
        1179 - اگر بعد از سلام نماز شک کند که نمازش صحیح بوده یا نه ، مثلا شک کند رکوع کرده یا نه یا بعد از سلام نماز چهار رکعتی شک کند که چهار رکعت خوانده یا پنج رکعت به شک خود اعتنا نکند، ولی اگر هر دو طرف شک او باطل باشد، مثلابعد از سلام نماز چهار رکعتی شک کند که سه رکعت خوانده یا پنج رکعت ، نمازش باطل است .

7-شك بعد از نماز
        بی اشکال بودن نماز اگر بعد از آن شک کند که در بین آن کاری که نماز را باطل کند انجام داده یا نه
        1156 - اگر بعد از نماز شک کند که در بین نماز کاری که نماز را باطل می کندانجام داده یا نه ، نمازش صحیح است .

8-شك در اداء زكات
        وجوب ادای زکات در صورت شک در پرداخت آن
        1980 - اگر شک کند زکاتی را که بر او واجب بوده داده یا نه باید زکات را بدهد هر چند شک او برای زکات سالهای پیش باشد.

9-شك در اذان
        اعتبار نداشتن شک در اذان بعد از شروع در اقامه
        936 - اگر پیش از گفتن اقامه شک کند که اذان گفته یا نه ، باید اذان را بگوید.ولی اگر مشغول اقامه شود و شک کند که اذان گفته یا نه ، گفتن اذان لازم نیست .

        اعتبار نداشتن شک در جملات اذان یا اقامه بعد از شروع در جمله بعدی
        937 - اگر در بین اذان یا اقامه پیش از آنکه قسمتی را بگوید شک کند که قسمت پیش از آن را گفته یا نه ، باید قسمتی را که در گفتن آن شک کرده بگوید.ولی اگر در حال گفتن قسمتی از اذان یا اقامه شک کند که آنچه پیش از آن است گفته یا نه ، گفتن آن لازم نیست .

10-شك در استبراء
        بطلان وضو کسی که رطوبتی ببیند و شک داشته باشد که استبراء کرده یا نه
        74 - اگر انسان شک کند استبراء کرده یا نه و رطوبتی از او بیرون آید که نداندپاک است یا نه ، نجس می باشد، و چنانچه وضو گرفته باشد باطل می شود. ولی اگر شک کند که استبرایی که کرده درست بوده یا نه و رطوبتی از او بیرون آید که نداندپاک است یا نه ، پاک می باشد، وضو را هم باطل نمی کند.

        پاک بودن رطوبتی که بعد از استبراء دیده می شود هر چند در درستی استبرا شک داشته باشد
        74 - اگر انسان شک کند استبراء کرده یا نه و رطوبتی از او بیرون آید که نداندپاک است یا نه ، نجس می باشد، و چنانچه وضو گرفته باشد باطل می شود. ولی اگر شک کند که استبرایی که کرده درست بوده یا نه و رطوبتی از او بیرون آید که نداندپاک است یا نه ، پاک می باشد، وضو را هم باطل نمی کند.

        نجاست رطوبت مشکوک اگر انسان شک کند استبراء زیاد کرده یا نه
        74 - اگر انسان شک کند استبراء کرده یا نه و رطوبتی از او بیرون آید که نداندپاک است یا نه ، نجس می باشد، و چنانچه وضو گرفته باشد باطل می شود. ولی اگر شک کند که استبرایی که کرده درست بوده یا نه و رطوبتی از او بیرون آید که نداندپاک است یا نه ، پاک می باشد، وضو را هم باطل نمی کند.

11-شك در استحاضه
        وجوب عمل به دستور استحاضه اگر بداند خونی که از او خارج می شود خون زخم نیست و شرعا حکم حیض و نفاس را ندارد
        433 - اگر زن بداند خونی که از او خارج می شود خون زخم نیست و شرعا حکم حیض و نفاس را ندارد، بنابر احتیاط واجب باید به دستور استحاضه عمل کند.بلکه اگر شک داشته باشد که خون استحاضه است یا خونهای دیگر، چنانچه نشانه آنهارا نداشته باشد، بنابر احتیاط واجب باید کارهای استحاضه را انجام دهد.

12-شك در استحاله
        نجس بودن چیزی که معلوم نیست استحاله شده است یا نه
        197 - چیز نجسی که معلوم نیست استحاله شده یا نه ، نجس است .

13-شك در اقامه
        اعتبار نداشتن شک در جملات اذان یا اقامه بعد از شروع در جمله بعدی
        937 - اگر در بین اذان یا اقامه پیش از آنکه قسمتی را بگوید شک کند که قسمت پیش از آن را گفته یا نه ، باید قسمتی را که در گفتن آن شک کرده بگوید.ولی اگر در حال گفتن قسمتی از اذان یا اقامه شک کند که آنچه پیش از آن است گفته یا نه ، گفتن آن لازم نیست .

14-شك در اقتداء
        وظیفه کسی که در بین نماز شک کند که اقتدا کرده یا نه
        1422 - اگر در بین نماز شک کند که اقتدا کرده یا نه ، چنانچه در حالی باشدکه وظیفه مأموم است ، مثلا به حمد و سوره امام گوش می دهد باید نماز را به جماعت تمام کند، و اگر مشغول کاری باشد که هم وظیفه امام و هم وظیفه مأموم است مثلا دررکوع یا سجده باشد، باید نماز را به نیت فرادی تمام نماید.

15-شك در بجا آوردن سجده
        لزوم اعده نماز اگر در تشهد یا بعد از ایستادن در بجا آوردن دو سجده شک کند و همان موقع نسبت به رکعات نماز نیز شک کند و به دستور شک در
        1206 - اگر موقعی که تشهد می خواند یا بعد از ایستادن شک کند که دو سجده رابجا آورده یا نه و در همان موقع یکی از شکهایی که اگر بعد از تمام شدن دو سجده اتفاق بیفتد صحیح می باشد برای او پیش آید، مثلا شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت ، به احتیاط واجب باید به دستور آن شک عمل کند و نمازش را هم دوباره بخواند.

        بطلان نماز اگر پیش از تشهد یا ایستادن شک در بجا آوردن دو سجد کند و همان موقع در رکعات نماز نیز شک کند
        1207 - اگر پیش از آنکه مشغول تشهد شود یا در رکعتهایی که تشهد ندارد پیش ازایستادن شک کند که دو سجده را بجا آورده یا نه ، و در همان موقع یکی از شکهایی که بعد از تمام شدن دو سجده صحیح است برایش پیش آید، نمازش باطل است .

16-شك در بيوه بودن
        قبول قول زن اگر بگوید شوهر ندارم
        2456 - اگر زن بگوید یائسه ام نباید حرف او را قبول کرد ولی اگر بگوید شوهرندارم حرف او قبول می شود.

        قبول قول زن در ضوهر نداشتن هنگام تعارض با کسی که می گوید شوهر دارد
        2457 - اگر بعد از آنکه انسان با زنی ازدواج کرد کسی بگوید آن زن شوهرداشته و زن بگوید نداشتم ، چنانچه شرعا ثابت نشود که زن شوهر داشته ، باید حرف زن راقبول کرد.

17-شك در تذكيه
        نجاست گوشت و پیه و چرمیکه از کافر یا بازار کفار خریداری شود
        95 - گوشت و پیه و چرمی که در بازار مسلمانان فروخته شود پاک است ، وهمچنین است اگر یکی از اینها در دست مسلمان باشد. ولی اگر بدانند آن مسلمان از کافر گرفته و رسیدگی نکرده که از حیوانی است که به دستور شرع کشته شده یا نه ، نجس می باشد.

18-شك در تسبيحات
        بی اعتبار بودن شک در حمد یا تسبیحات اگر مشغول استغفار باشد
        1014 - در رکعت سوم و چهارم مستحب است بعد از تسبیحات استغفار کند، مثلابگوید: "استغفر الله ربی و اتوب الیه " یا بگوید: "اللهم اغفر لی ". و اگر به گمان آنکه حمد یا تسبیحات را گفته ، مشغول گفتن استغفار شود و شک کند که حمد یاتسبیحات را خوانده یا نه ، باید به شک خود اعتنا ننماید. ولی اگر نمازگزارپیش از خم شدن برای رکوع در حالی که مشغول گفتن استغفار نیست ، شک کند که حمدیا تسبیحات را خوانده یا نه ، باید حمد یا تسبیحات را بخواند.

        لزوم خواندن حمد یا تسبیحات اگر قبل از رسیدن به رکوع و قبل از استغفار شک کند که خوانده است یا نه
        1014 - در رکعت سوم و چهارم مستحب است بعد از تسبیحات استغفار کند، مثلابگوید: "استغفر الله ربی و اتوب الیه " یا بگوید: "اللهم اغفر لی ". و اگر به گمان آنکه حمد یا تسبیحات را گفته ، مشغول گفتن استغفار شود و شک کند که حمد یاتسبیحات را خوانده یا نه ، باید به شک خود اعتنا ننماید. ولی اگر نمازگزارپیش از خم شدن برای رکوع در حالی که مشغول گفتن استغفار نیست ، شک کند که حمدیا تسبیحات را خوانده یا نه ، باید حمد یا تسبیحات را بخواند.

        بی اعتباری شک در حمد یا تسبیحات در رکوع رکعت سوم یا چهارم
        1015 - اگر در رکوع رکعت سوم یا چهارم یا در حال رفتن به رکوع شک کندکه حمد یا تسبیحات را خوانده یا نه ، باید به شک خود اعتنا نکند.

19-شك در تشهد
        لزوم بی اعتنایی به شک اگر در حال برخاستن شک کند که تشهد را بجا آورده یا نه
        1172 - اگر در حال برخاستن شک کند که تشهد را بجا آورده یا نه بایداعتنا نکند، ولی اگر شک کند که سجده را بجا آورده یا نه باید برگردد و بجا آورد.

        بی اعتباری شک اگر کسی که نشسته یا خوابیده نماز می خواند در موقع خواندن حمد یا تسبیحات شک کند که سجده یا تشهد را بجا آورده یا نه
        1173 - کسی که نشسته یا خوابیده نماز می خواند اگر موقعی که حمد یا تسبیحات می خواند شک کند که سجده یا تشهد را بجا آورده یا نه ، باید به شک خود اعتنانکند و اگر پیش از آن که مشغول حمد یا تسبیحات شود شک کند که سجده یا تشهدرا بجا آورده یا نه ، باید بجا آورد.

        لزوم بجا آوردن سجده یا تشهد اگر کسی که نشسته یا خوابیده نما می خواند قبل از حمد یا تسبیحات نسبت به آنها شک کند
        1173 - کسی که نشسته یا خوابیده نماز می خواند اگر موقعی که حمد یا تسبیحات می خواند شک کند که سجده یا تشهد را بجا آورده یا نه ، باید به شک خود اعتنانکند و اگر پیش از آن که مشغول حمد یا تسبیحات شود شک کند که سجده یا تشهدرا بجا آورده یا نه ، باید بجا آورد.

20-شك در تطهير
        لازم بودن تطهیر مخرج بر کسی که شک دارد تطهیر کرده یا نه
        70 - اگر شک کند که مخرج را تطهیر کرده یا نه ، اگر چه همیشه بعد از بول یاغائط فورا تطهیر می کرده ، باید خود را تطهیر نماید.

        لزوم تطهیر مخرج بول یا غائط بر کسی که قبل از نماز شک کند تطهیر کرده یا نه
        71 - اگر بعد از نماز شک کند که قبل از نماز مخرج را تطهیر کرده یا نه ، نمازی که خوانده صحیح است ، ولی برای نمازهای بعد باید تطهیر کند.

21-شك در تكبيره الاحرام
        بی اعتباری شک در تکبیرة الاحرام بعد از گذشتن از آن
        956 - اگر شک کند که تکبیرة الاحرام را گفته یا نه ، چنانچه مشغول خواندن چیزی شده به شک خود اعتنا نکند. و اگر چیزی نخوانده ، باید تکبیر را بگوید.

        بی اعتباری شک در درست گفتن تکبیرة الاحرام بعد از ادا آن
        957 - اگر بعد از گفتن تکبیرة الاحرام شک کند که آن را صحیح گفته یا نه ، باید به شک خود اعتنا نکند.

22-شك در جنابت
        وظیفه کسی که رطوبتی یا یکی از سه نشانه منی مشاهده کند
        347 - اگر از مردی که مریض نیست ، آبی بیرون آید که یکی از سه نشانه ای را که در مسأله پیش گفته شد داشته باشد و نداند نشانه های دیگری را داشته یا نه ،چنانچه پیش از بیرون آمدن آن آب وضو نداشته ، باید وضو بگیرد.

        عدم وجوب غسل اگر منی از جای خود حرکت کند اما خارج نشود
        352 - اگر منی از جای خود حرکت کند و بیرون نیاید یا انسان شک کند که منی ازاو بیرون آمده یا نه غسل بر او واجب نیست .

        عدم وجوب غسل در صورت شک در خروج منی
        352 - اگر منی از جای خود حرکت کند و بیرون نیاید یا انسان شک کند که منی ازاو بیرون آمده یا نه غسل بر او واجب نیست .

23-شك در حلال زادگى
        حلال زاده بودن فرزندی که نطفه ش در روزه رمضان یا حیض بسته شود
        2462 - هر گاه مرد در روزه ماه رمضان یا در حال حیض زن ، با او نزدیکی کندمعصیت کرده ولی اگر بچه ای از آنان به دنیا آید، حلال زاده است .

24-شك در حمد
        بی اعتبار بودن شک در حمد یا تسبیحات اگر مشغول استغفار باشد
        1014 - در رکعت سوم و چهارم مستحب است بعد از تسبیحات استغفار کند، مثلابگوید: "استغفر الله ربی و اتوب الیه " یا بگوید: "اللهم اغفر لی ". و اگر به گمان آنکه حمد یا تسبیحات را گفته ، مشغول گفتن استغفار شود و شک کند که حمد یاتسبیحات را خوانده یا نه ، باید به شک خود اعتنا ننماید. ولی اگر نمازگزارپیش از خم شدن برای رکوع در حالی که مشغول گفتن استغفار نیست ، شک کند که حمدیا تسبیحات را خوانده یا نه ، باید حمد یا تسبیحات را بخواند.

        لزوم خواندن حمد یا تسبیحات اگر قبل از رسیدن به رکوع و قبل از استغفار شک کند که خوانده است یا نه
        1014 - در رکعت سوم و چهارم مستحب است بعد از تسبیحات استغفار کند، مثلابگوید: "استغفر الله ربی و اتوب الیه " یا بگوید: "اللهم اغفر لی ". و اگر به گمان آنکه حمد یا تسبیحات را گفته ، مشغول گفتن استغفار شود و شک کند که حمد یاتسبیحات را خوانده یا نه ، باید به شک خود اعتنا ننماید. ولی اگر نمازگزارپیش از خم شدن برای رکوع در حالی که مشغول گفتن استغفار نیست ، شک کند که حمدیا تسبیحات را خوانده یا نه ، باید حمد یا تسبیحات را بخواند.

        بی اعتباری شک در حمد یا تسبیحات در رکوع رکعت سوم یا چهارم
        1015 - اگر در رکوع رکعت سوم یا چهارم یا در حال رفتن به رکوع شک کندکه حمد یا تسبیحات را خوانده یا نه ، باید به شک خود اعتنا نکند.

25-شك در حيض
        وظیفه کسی که خونی ببیند که از سه روز بیشتر و از ده روز کمتر باشد و نداند خون دمل است یا خون حیض
        445 - اگر خونی ببیند که از سه روز بیشتر و از ده روز کمتر باشد، ونداند خون دمل است یا خون حیض ، چنانچه نداند دمل در طرف چپ است یا طرف راست در صورتی که ممکن باشد، مقداری پنبه داخل کند و بیرون آورد، پس اگر خون ازطرف چپ بیرون آید، خون حیض است و اگر از طرف راست بیرون آید خون دمل است . و اگر ممکن نباشد که وارسی کند، در صورتی که می داند خون سابق حیض بوده ، حیض قرار دهد. و اگر دمل بوده ، خون دمل قرار دهد. و اگر نمی داند خون حیض بوده یادمل ، باید همه چیزهایی را که بر حائض حرام است ، ترک کند، و همه عبادتهایی را که زن غیر حایض انجام می دهد، بجا آورد.

26-شك در خواندن نافله
        بی اعتباری شک در بجا آوردن نماز مستحبی بعد از گذشت وقت آن
        1198 - اگر شک کند که نماز مستحبی را خوانده یا نه ، چنانچه آن نماز مثل نمازجعفر طیار وقت معین نداشته باشد بنا بگذارد که نخوانده است و همچنین است اگرمثل نافله یومیه وقت معین داشته باشد و پیش از گذشتن وقت شک کند که آن را بجاآورده یا نه ، ولی اگر بعد از گذشت وقت شک کند که خوانده است یا نه ، به شک خود اعتنا نکند.

        وظیفه کسیکه شک کند نماز مستحبی را خوانده است یا نه
        1198 - اگر شک کند که نماز مستحبی را خوانده یا نه ، چنانچه آن نماز مثل نمازجعفر طیار وقت معین نداشته باشد بنا بگذارد که نخوانده است و همچنین است اگرمثل نافله یومیه وقت معین داشته باشد و پیش از گذشتن وقت شک کند که آن را بجاآورده یا نه ، ولی اگر بعد از گذشت وقت شک کند که خوانده است یا نه ، به شک خود اعتنا نکند.

27-شك در خواندن نماز
        بی اعتباری شک اگر بعد از گذشت وقت نماز شک کند نماز خوانده یا نه
        1180 - اگر بعد از گذشتن وقت نماز شک کند که نماز خوانده یا نه یا گمان کندکه نخوانده ، خواندن آن لازم نیست ولی اگر پیش از گذشتن وقت شک کند که نماز خوانده یا نه یا گمان کند که نخوانده ، باید آن نماز را بخواند، بلکه اگرگمان کند که خوانده ، باید آن را بجا آورد.

        لزوم بجا آوردن نماز اگر پس از گذشت وقت، شک یا گمان کند آن نماز را نخوانده است
        1180 - اگر بعد از گذشتن وقت نماز شک کند که نماز خوانده یا نه یا گمان کندکه نخوانده ، خواندن آن لازم نیست ولی اگر پیش از گذشتن وقت شک کند که نماز خوانده یا نه یا گمان کند که نخوانده ، باید آن نماز را بخواند، بلکه اگرگمان کند که خوانده ، باید آن را بجا آورد.

        لزوم بجا آوردن نماز اگر پیش از گذشت وقت ، شک یا گمان کند آن نماز را نخوانده است
        1180 - اگر بعد از گذشتن وقت نماز شک کند که نماز خوانده یا نه یا گمان کندکه نخوانده ، خواندن آن لازم نیست ولی اگر پیش از گذشتن وقت شک کند که نماز خوانده یا نه یا گمان کند که نخوانده ، باید آن نماز را بخواند، بلکه اگرگمان کند که خوانده ، باید آن را بجا آورد.

28-شك در ركعات
        لزوم یک رکعتی تمام کردم نماز احتیاط اگر بین دو و سه و چهار شک کند و بعد یادش بیاید که نماز را سه رکعت خوانده است
        1124 - هر وقت انسان اسم مبارک حضرت رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم مانند محمد و احمد یا لقب و کنیه آن جناب را مثل مصطفی و ابوالقاسم بگوید یابشنود اگر چه در نماز باشد، مستحب است صلوات بفرستد.

        بطلان نماز در پی شک در دو رکعت اول نمازهای چهار رکعتی
        1155 - اگر در بین نماز غذایی را که لای دندانها مانده فرو ببرد نمازش باطل نمی شود و اگر قند یا شکر و مانند اینها در دهان مانده باشد و در حال نمازکم کم آب شود و فرو رود نمازش اشکال پیدا می کند.

        بطلان نماز در پی شک در رکعتهای نماز دو رکعتی یا سه رکعتی
        1155 - اگر در بین نماز غذایی را که لای دندانها مانده فرو ببرد نمازش باطل نمی شود و اگر قند یا شکر و مانند اینها در دهان مانده باشد و در حال نمازکم کم آب شود و فرو رود نمازش اشکال پیدا می کند.

        شک های هشتگانه ای که نماز را باطل می کنند
        1164 - اگر پیش از آنکه به اندازه رکوع خم شود یادش بیاید که اذان یااقامه را فراموش کرده ، چنانچه وقت نماز وسعت دارد مستحب است برای گفتن آنها نماز را بشکند.

        باطل نشدن نماز در صورت شک در شماره رکعتهای نماز مستحب دو رکعتی و بعضی از نمازهای احتیاط
        1165 - شکهایی که نماز را باطل می کند از این قرار است :اول : شک در شماره رکعتهای نماز دو رکعتی مثل نماز صبح و نماز مسافر، ولی شک درشماره رکعتهای نماز مستحب دو رکعتی و بعضی از نمازهای احتیاط نماز را باطل نمی کند.دوم : شک در شماره رکعتهای نماز سه رکعتی .سوم : آنکه در نماز چهار رکعتی شک کند که یک رکعت خوانده یا بیشتر.چهارم : آنکه در نماز چهار رکعتی پیش از تمام شدن سجده دوم شک کند که دورکعت خوانده یا بیشتر . (تفصیل این مسأله در صورت چهارم مسأله 1199 بیان شده است ، مراجعه شود.)پنجم : شک بین دو و پنج یا دو و بیشتر از پنج .ششم : شک بین سه و شش یا سه و بیشتر از شش .هفتم : شک در رکعتهای نماز که نداند چند رکعت خوانده است .هشتم : شک بین چهار و شش یا چهار و بیشتر از شش چه پیش از تمام شدن سجده دوم باشد یا بعد از آن . ولی اگر بعد از سجده دوم شک بین چهار و شش یا چهارو بیشتر از شش برای او پیش آید احتیاط مستحب آن است که بنابر چهار بگذارد ونماز را تمام کند و بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند.

        بطلان نمار در صورت شک بین و و یا و بیشتر از
        1165 - شکهایی که نماز را باطل می کند از این قرار است :اول : شک در شماره رکعتهای نماز دو رکعتی مثل نماز صبح و نماز مسافر، ولی شک درشماره رکعتهای نماز مستحب دو رکعتی و بعضی از نمازهای احتیاط نماز را باطل نمی کند.دوم : شک در شماره رکعتهای نماز سه رکعتی .سوم : آنکه در نماز چهار رکعتی شک کند که یک رکعت خوانده یا بیشتر.چهارم : آنکه در نماز چهار رکعتی پیش از تمام شدن سجده دوم شک کند که دورکعت خوانده یا بیشتر . (تفصیل این مسأله در صورت چهارم مسأله 1199 بیان شده است ، مراجعه شود.)پنجم : شک بین دو و پنج یا دو و بیشتر از پنج .ششم : شک بین سه و شش یا سه و بیشتر از شش .هفتم : شک در رکعتهای نماز که نداند چند رکعت خوانده است .هشتم : شک بین چهار و شش یا چهار و بیشتر از شش چه پیش از تمام شدن سجده دوم باشد یا بعد از آن . ولی اگر بعد از سجده دوم شک بین چهار و شش یا چهارو بیشتر از شش برای او پیش آید احتیاط مستحب آن است که بنابر چهار بگذارد ونماز را تمام کند و بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند.

        بطلان نماز چهار رکعتی اگر در آن شک کند که یک رکعت خوانده یا بیشتر
        1165 - شکهایی که نماز را باطل می کند از این قرار است :اول : شک در شماره رکعتهای نماز دو رکعتی مثل نماز صبح و نماز مسافر، ولی شک درشماره رکعتهای نماز مستحب دو رکعتی و بعضی از نمازهای احتیاط نماز را باطل نمی کند.دوم : شک در شماره رکعتهای نماز سه رکعتی .سوم : آنکه در نماز چهار رکعتی شک کند که یک رکعت خوانده یا بیشتر.چهارم : آنکه در نماز چهار رکعتی پیش از تمام شدن سجده دوم شک کند که دورکعت خوانده یا بیشتر . (تفصیل این مسأله در صورت چهارم مسأله 1199 بیان شده است ، مراجعه شود.)پنجم : شک بین دو و پنج یا دو و بیشتر از پنج .ششم : شک بین سه و شش یا سه و بیشتر از شش .هفتم : شک در رکعتهای نماز که نداند چند رکعت خوانده است .هشتم : شک بین چهار و شش یا چهار و بیشتر از شش چه پیش از تمام شدن سجده دوم باشد یا بعد از آن . ولی اگر بعد از سجده دوم شک بین چهار و شش یا چهارو بیشتر از شش برای او پیش آید احتیاط مستحب آن است که بنابر چهار بگذارد ونماز را تمام کند و بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند.

        بطلان نماز چهار رکعتی در صورتی که پیش از تمام شدن سجده دو شک کند که دو رکعت خوانده یا بیشتر
        1165 - شکهایی که نماز را باطل می کند از این قرار است :اول : شک در شماره رکعتهای نماز دو رکعتی مثل نماز صبح و نماز مسافر، ولی شک درشماره رکعتهای نماز مستحب دو رکعتی و بعضی از نمازهای احتیاط نماز را باطل نمی کند.دوم : شک در شماره رکعتهای نماز سه رکعتی .سوم : آنکه در نماز چهار رکعتی شک کند که یک رکعت خوانده یا بیشتر.چهارم : آنکه در نماز چهار رکعتی پیش از تمام شدن سجده دوم شک کند که دورکعت خوانده یا بیشتر . (تفصیل این مسأله در صورت چهارم مسأله 1199 بیان شده است ، مراجعه شود.)پنجم : شک بین دو و پنج یا دو و بیشتر از پنج .ششم : شک بین سه و شش یا سه و بیشتر از شش .هفتم : شک در رکعتهای نماز که نداند چند رکعت خوانده است .هشتم : شک بین چهار و شش یا چهار و بیشتر از شش چه پیش از تمام شدن سجده دوم باشد یا بعد از آن . ولی اگر بعد از سجده دوم شک بین چهار و شش یا چهارو بیشتر از شش برای او پیش آید احتیاط مستحب آن است که بنابر چهار بگذارد ونماز را تمام کند و بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند.

        بطلان نماز در صورت شک بین و یا و بیشتر از
        1165 - شکهایی که نماز را باطل می کند از این قرار است :اول : شک در شماره رکعتهای نماز دو رکعتی مثل نماز صبح و نماز مسافر، ولی شک درشماره رکعتهای نماز مستحب دو رکعتی و بعضی از نمازهای احتیاط نماز را باطل نمی کند.دوم : شک در شماره رکعتهای نماز سه رکعتی .سوم : آنکه در نماز چهار رکعتی شک کند که یک رکعت خوانده یا بیشتر.چهارم : آنکه در نماز چهار رکعتی پیش از تمام شدن سجده دوم شک کند که دورکعت خوانده یا بیشتر . (تفصیل این مسأله در صورت چهارم مسأله 1199 بیان شده است ، مراجعه شود.)پنجم : شک بین دو و پنج یا دو و بیشتر از پنج .ششم : شک بین سه و شش یا سه و بیشتر از شش .هفتم : شک در رکعتهای نماز که نداند چند رکعت خوانده است .هشتم : شک بین چهار و شش یا چهار و بیشتر از شش چه پیش از تمام شدن سجده دوم باشد یا بعد از آن . ولی اگر بعد از سجده دوم شک بین چهار و شش یا چهارو بیشتر از شش برای او پیش آید احتیاط مستحب آن است که بنابر چهار بگذارد ونماز را تمام کند و بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند.

        بطلان نماز در صورت شک در شماره رکعتهای نماز دو رکعتی
        1165 - شکهایی که نماز را باطل می کند از این قرار است :اول : شک در شماره رکعتهای نماز دو رکعتی مثل نماز صبح و نماز مسافر، ولی شک درشماره رکعتهای نماز مستحب دو رکعتی و بعضی از نمازهای احتیاط نماز را باطل نمی کند.دوم : شک در شماره رکعتهای نماز سه رکعتی .سوم : آنکه در نماز چهار رکعتی شک کند که یک رکعت خوانده یا بیشتر.چهارم : آنکه در نماز چهار رکعتی پیش از تمام شدن سجده دوم شک کند که دورکعت خوانده یا بیشتر . (تفصیل این مسأله در صورت چهارم مسأله 1199 بیان شده است ، مراجعه شود.)پنجم : شک بین دو و پنج یا دو و بیشتر از پنج .ششم : شک بین سه و شش یا سه و بیشتر از شش .هفتم : شک در رکعتهای نماز که نداند چند رکعت خوانده است .هشتم : شک بین چهار و شش یا چهار و بیشتر از شش چه پیش از تمام شدن سجده دوم باشد یا بعد از آن . ولی اگر بعد از سجده دوم شک بین چهار و شش یا چهارو بیشتر از شش برای او پیش آید احتیاط مستحب آن است که بنابر چهار بگذارد ونماز را تمام کند و بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند.

        بطلان نماز در صورتی که اصلا نداند چند رکعت خوانده است
        1165 - شکهایی که نماز را باطل می کند از این قرار است :اول : شک در شماره رکعتهای نماز دو رکعتی مثل نماز صبح و نماز مسافر، ولی شک درشماره رکعتهای نماز مستحب دو رکعتی و بعضی از نمازهای احتیاط نماز را باطل نمی کند.دوم : شک در شماره رکعتهای نماز سه رکعتی .سوم : آنکه در نماز چهار رکعتی شک کند که یک رکعت خوانده یا بیشتر.چهارم : آنکه در نماز چهار رکعتی پیش از تمام شدن سجده دوم شک کند که دورکعت خوانده یا بیشتر . (تفصیل این مسأله در صورت چهارم مسأله 1199 بیان شده است ، مراجعه شود.)پنجم : شک بین دو و پنج یا دو و بیشتر از پنج .ششم : شک بین سه و شش یا سه و بیشتر از شش .هفتم : شک در رکعتهای نماز که نداند چند رکعت خوانده است .هشتم : شک بین چهار و شش یا چهار و بیشتر از شش چه پیش از تمام شدن سجده دوم باشد یا بعد از آن . ولی اگر بعد از سجده دوم شک بین چهار و شش یا چهارو بیشتر از شش برای او پیش آید احتیاط مستحب آن است که بنابر چهار بگذارد ونماز را تمام کند و بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند.

        لزوم قضا نماز مغرب و عشا اگر بعد از وقت آنها بداند نمازی خوانده و نداند ... رکعتی بوده یا ... رکعتی
        1183 - اگر بعد از گذشتن وقت نماز مغرب و عشا بداند یک نماز خوانده ولی نداند سه رکعتی خوانده یا چهار رکعتی باید قضای نماز مغرب و عشا را بخواند.

        لزوم اعتماد ماموم به امام و امام به ماموم اگر یکی نسبت به شماره رکعتها شک و دیگری یقین داشته باشد
        1192 - اگر امام جماعت در شماره رکعتهای نماز شک کند، مثلا شک کند که سه رکعت خوانده یا چهار رکعت چنانچه مأموم یقین یا گمان داشته باشد که چهاررکعت خوانده و به امام بفهماند که چهار رکعت خوانده است امام باید نماز راتمام کند و خواندن نماز احتیاط لازم نیست و نیز اگر امام یقین یا گمان داشته باشد که چند رکعت خوانده است و مأموم در شماره رکعتهای نماز شک کند باید به شک خود اعتنا ننماید.

        وظیفه نمازگزار در انتخاب دو طرف شک اگر در نماز مستحبی شک کند
        1193 - اگر در شماره رکعتهای نماز مستحبی شک کند چنانچه طرف بیشتر شک نمازرا باطل می کند باید بنا را بر کمتر بگذارد، مثلا اگر در نافله صبح شک کند که دورکعت خوانده یا سه رکعت باید بنا بگذارد که دو رکعت خوانده است و اگر طرف بیشتر شک نماز را باطل نمی کند، مثلا شک کند که دو رکعت خوانده یا یک رکعت ،به هر طرف شک عمل کند نمازش صحیح است .

        وظیفه نمازگزار اگر در نماز مستحبی دو رکعتی شک کند و گمانش به یک طرف باشد
        1196 - اگر در نماز مستحبی دو رکعتی گمانش به سه رکعت یا بیشتر برود یا گمانش به دو رکعت یا کمتر برود باید به همان گمان عمل کند، مگر آن که موجب بطلان باشد که در این صورت گمان ، حکم شک را دارد، مثلا اگر گمانش به یک رکعت می رود احتیاطا باید یک رکعت دیگر بخواند.

        بطلان نماز اگر پیش از تمام شدن ذکر واجب سجده دوم بین .... و یا... و شک کند
        1199 - در نه صورت اگر در شماره رکعتهای نماز چهار رکعتی شک کند باید فکرنماید، پس اگر یقین یا گمان به یک طرف شک پیدا کرد همان طرف را بگیرد و نمازرا تمام کند و گرنه به دستورهایی که گفته می شود عمل نماید و آن نه صورت از این قرار است : اول : آنکه بعد از سر برداشتن از سجده دوم شک کند دو رکعت خوانده یا سه رکعت ، که باید بنا بگذارد سه رکعت خوانده و یک رکعت دیگر بخواند و نمازرا تمام کند و بعد از نماز یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته به دستوری که بعد گفته می شود بجا آورد.

        وظیفه کسی که بعد از تمام شدن ذکر واجب سجده دوم بین ... و ... شک کند
        1199 - در نه صورت اگر در شماره رکعتهای نماز چهار رکعتی شک کند باید فکرنماید، پس اگر یقین یا گمان به یک طرف شک پیدا کرد همان طرف را بگیرد و نمازرا تمام کند و گرنه به دستورهایی که گفته می شود عمل نماید و آن نه صورت از این قرار است : اول : آنکه بعد از سر برداشتن از سجده دوم شک کند دو رکعت خوانده یا سه رکعت ، که باید بنا بگذارد سه رکعت خوانده و یک رکعت دیگر بخواند و نمازرا تمام کند و بعد از نماز یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته به دستوری که بعد گفته می شود بجا آورد.

        وظیفه کسی که بعد از تمام شدن ذکر واجب سجده دوم بین دو و سه و چهار شک کند
        1199 - در نه صورت اگر در شماره رکعتهای نماز چهار رکعتی شک کند باید فکرنماید، پس اگر یقین یا گمان به یک طرف شک پیدا کرد همان طرف را بگیرد و نمازرا تمام کند و گرنه به دستورهایی که گفته می شود عمل نماید و آن نه صورت از این قرار است : اول : آنکه بعد از سر برداشتن از سجده دوم شک کند دو رکعت خوانده یا سه رکعت ، که باید بنا بگذارد سه رکعت خوانده و یک رکعت دیگر بخواند و نمازرا تمام کند و بعد از نماز یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته به دستوری که بعد گفته می شود بجا آورد.

        وظیفه کسی که بعد از تمام شدن ذکر واجب سجده دوم بیندو و چهار شک کند
        1199 - در نه صورت اگر در شماره رکعتهای نماز چهار رکعتی شک کند باید فکرنماید، پس اگر یقین یا گمان به یک طرف شک پیدا کرد همان طرف را بگیرد و نمازرا تمام کند و گرنه به دستورهایی که گفته می شود عمل نماید و آن نه صورت از این قرار است : اول : آنکه بعد از سر برداشتن از سجده دوم شک کند دو رکعت خوانده یا سه رکعت ، که باید بنا بگذارد سه رکعت خوانده و یک رکعت دیگر بخواند و نمازرا تمام کند و بعد از نماز یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته به دستوری که بعد گفته می شود بجا آورد.

        وظیفه کسی که بعد از تمامشدن ذکر واجب سجده دوم بین دو و سه شک کند
        1199 - در نه صورت اگر در شماره رکعتهای نماز چهار رکعتی شک کند باید فکرنماید، پس اگر یقین یا گمان به یک طرف شک پیدا کرد همان طرف را بگیرد و نمازرا تمام کند و گرنه به دستورهایی که گفته می شود عمل نماید و آن نه صورت از این قرار است : اول : آنکه بعد از سر برداشتن از سجده دوم شک کند دو رکعت خوانده یا سه رکعت ، که باید بنا بگذارد سه رکعت خوانده و یک رکعت دیگر بخواند و نمازرا تمام کند و بعد از نماز یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته به دستوری که بعد گفته می شود بجا آورد.

        وظیفه کسی که بین سه و چهار شک کند
        1199 - در نه صورت اگر در شماره رکعتهای نماز چهار رکعتی شک کند باید فکرنماید، پس اگر یقین یا گمان به یک طرف شک پیدا کرد همان طرف را بگیرد و نمازرا تمام کند و گرنه به دستورهایی که گفته می شود عمل نماید و آن نه صورت از این قرار است : اول : آنکه بعد از سر برداشتن از سجده دوم شک کند دو رکعت خوانده یا سه رکعت ، که باید بنا بگذارد سه رکعت خوانده و یک رکعت دیگر بخواند و نمازرا تمام کند و بعد از نماز یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته به دستوری که بعد گفته می شود بجا آورد.

        وظیفه کسی که در حال ایستاده بین ... و ... شک کند
        1199 - در نه صورت اگر در شماره رکعتهای نماز چهار رکعتی شک کند باید فکرنماید، پس اگر یقین یا گمان به یک طرف شک پیدا کرد همان طرف را بگیرد و نمازرا تمام کند و گرنه به دستورهایی که گفته می شود عمل نماید و آن نه صورت از این قرار است : اول : آنکه بعد از سر برداشتن از سجده دوم شک کند دو رکعت خوانده یا سه رکعت ، که باید بنا بگذارد سه رکعت خوانده و یک رکعت دیگر بخواند و نمازرا تمام کند و بعد از نماز یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته به دستوری که بعد گفته می شود بجا آورد.

        وظیفه کسی که در حال ایستاده بین ... و ... و ... شک کند
        1199 - در نه صورت اگر در شماره رکعتهای نماز چهار رکعتی شک کند باید فکرنماید، پس اگر یقین یا گمان به یک طرف شک پیدا کرد همان طرف را بگیرد و نمازرا تمام کند و گرنه به دستورهایی که گفته می شود عمل نماید و آن نه صورت از این قرار است : اول : آنکه بعد از سر برداشتن از سجده دوم شک کند دو رکعت خوانده یا سه رکعت ، که باید بنا بگذارد سه رکعت خوانده و یک رکعت دیگر بخواند و نمازرا تمام کند و بعد از نماز یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته به دستوری که بعد گفته می شود بجا آورد.

        حرمت شکستن نماز و بی اعتنائی به وظیفه بعد از شک در رکعات
        1200 - اگر یکی از شکهای صحیح برای انسان پیش آید نباید نماز را بشکند وچنانچه نماز را بشکند معصیت کرده است پس اگر پیش از انجام کاری که نمازرا باطل می کند مثل روگرداندن از قبله ، نماز را از سر گیرد نماز دومش هم باطل است . و اگر بعد از انجام کاری که نماز را باطل می کند مشغول نماز شود نمازدومش صحیح است .

        لزوم عمل بر طبق گمان اگر اول شک داشته وسپس به یک طرف گمان پیدا کند
        1203 - اگر اول گمانش به یک طرف بیشتر باشد، بعد دو طرف در نظر او مساوی شود باید به دستور شک عمل نماید، و اگر اول دو طرف در نظر او مساوی باشد و به طرفی که وظیفه او است بنا بگذارد، بعد گمانش به طرف دیگر برود باید همان طرف را بگیرد و نماز را تمام کند.

        لزوم عمل به وظیفه حالت شک اگر اول گمانش به یک طرف بوده و بعد دو طرف برایش مساوی شود
        1203 - اگر اول گمانش به یک طرف بیشتر باشد، بعد دو طرف در نظر او مساوی شود باید به دستور شک عمل نماید، و اگر اول دو طرف در نظر او مساوی باشد و به طرفی که وظیفه او است بنا بگذارد، بعد گمانش به طرف دیگر برود باید همان طرف را بگیرد و نماز را تمام کند.

        لزوم احتیاط اگر نداند گمانش به یک طرف بیشتر است یا هر دو طرف در نظر او مساوی است
        1204 - کسی که نمی داند گمانش به یک طرف بیشتر است یا هر دو طرف در نظر اومساوی است ، باید احتیاط کند و در هر مورد، احتیاط بطور مخصوصی است که درکتابهای مفصل گفته شده است .

        لزوم نماز احتیاط اگر بعد از نماز نداند که در شک بین دو و سه گمان به سه رکعت داشته و یا شک محض بوده است
        1205 - اگر بعد از نماز بداند که در بین نماز حال تردیدی داشته که مثلا دو رکعت خوانده یا سه رکعت و بنا را بر سه گذاشته ، ولی نداند که گمانش به خواندن سه رکعت بوده یا هر دو طرف در نظر او مساوی بوده ، به احتیاط واجب باید نمازاحتیاط را بخواند.

        لزوم اعاده نماز اگر در تشهد یا بعد از ایستادن در بجا آوردن دو سجده شک کند و همام موقع نسبت به رکعت نماز نیز شک کند و به دستور شک در
        1206 - اگر موقعی که تشهد می خواند یا بعد از ایستادن شک کند که دو سجده رابجا آورده یا نه و در همان موقع یکی از شکهایی که اگر بعد از تمام شدن دو سجده اتفاق بیفتد صحیح می باشد برای او پیش آید، مثلا شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت ، به احتیاط واجب باید به دستور آن شک عمل کند و نمازش را هم دوباره بخواند.

        بطلان نماز اگر پیش از تشهد یا ایستادن شک در بجا آوردن دو سجده کند و همان موقع در رکعات نماز نیز شک کند
        1207 - اگر پیش از آنکه مشغول تشهد شود یا در رکعتهایی که تشهد ندارد پیش ازایستادن شک کند که دو سجده را بجا آورده یا نه ، و در همان موقع یکی از شکهایی که بعد از تمام شدن دو سجده صحیح است برایش پیش آید، نمازش باطل است .

        بطلان نماز اگر در حال ایستاده بین ... و ....و شک کند و از طرفی متوجه شود یک سجده از رکعت پیش بجا نیاورده است
        1208 - اگر موقعی که ایستاده ، بین سه و چهار یا بین سه و چهار و پنج شک کند ویادش بیاید که دو سجده یا یک سجده از رکعت پیش بجا نیاورده ، نمازش باطل است .

        لزوم عمل به دستور شک دوم اگر شک اول از بین رفته و شک دیگری برایش عارض شود
        1209 - اگر شک او از بین برود و شک دیگری برایش پیش آید، مثلا اول شک کندکه دو رکعت خوانده یا سه رکعت ، بعد شک کند که سه رکعت خوانده یا چهار رکعت ،باید به دستور شک دوم عمل نماید.

        لزوم عمل به دستور هر دو شک و اعاده نماز اگر بعد از نماز نسبت به عروض دو شک، شک نماید
        1210 - اگر بعد از نماز شک کند که در نماز مثلا بین دو و چهار شک کرده یا بین سه و چهار، احتیاط واجب آن است که به دستور هر دو عمل کند و نماز را هم دوباره بخواند.

        وظیفه سنگین کسی که بعد از نماز بفهمد که در نماز برای او شکی پیش آمده ولی نداند چگونه شکی بوده است
        1211 - اگر بعد از نماز بفهمد که در نماز شکی برای او پیش آمده ولی نداند ازشکهای باطل بوده یا از شکهای صحیح و اگر از شکهای صحیح بوده کدام قسم آن بوده است ، بنا بر احتیاط واجب باید به دستور شکهایی که صحیح بوده و احتمال می داده عمل کند و نماز را هم دوباره بخواند.

        وظیفه کسی که بعد از نماز احتیاط بفهمد کسری نماز بیش از نماز احتیاط بوده است
        1221 - اگر بعد از خواندن نماز احتیاط بفهمد کسری نماز بیشتر از نماز احتیاطبوده ، مثلا در شک بین سه و چهار یک رکعت نماز احتیاط بخواند، بعد بفهمد نماز رادو رکعت خوانده ، چنانچه بعد از نماز احتیاط کاری که نماز را باطل می کند انجام داده ، مثلا پشت به قبله کرده ، باید نماز را دوباره بخواند و اگر کاری که نماز راباطل می کند انجام نداده ، باید دو رکعت کسری نمازش را بجا آورد و نماز راهم دوباره بخواند.

        کفایت دو رکعت نماز احتیاط ایستاده در شک بین ... و ... و اگر بعد از آن بفهمد که نماز را دو رکعتی خوانده است
        1222 - اگر بین دو و سه و چهار شک کند و بعد از خواندن دو رکعت نماز احتیاطایستاده یادش بیاید که نماز را دو رکعت خوانده ، لازم نیست دو رکعت نماز احتیاطنشسته را بخواند.

        کفایت نماز احتیاط اگر در شک بین ... و ... یادش بیاید که رکعت خوانده است
        1223 - اگر بین سه و چهار شک کند و موقعی که دو رکعت نماز احتیاط نشسته یا یک رکعت ایستاده را می خواند یادش بیاید که نماز را سه رکعت خوانده ، باید نماز احتیاط را تمام کند و نمازش صحیح است .

        وظیفه کسی که بین دو و سه و چهار شک کند و پیش از رکوع رکعت دوم نماز احتیاط یادش بیاید که نماز را سه رکعتی خوانده است
        1224 - اگر بین دو و سه وچهار شک کند و موقعی که دو رکعت نماز احتیاط ایستاده را می خواند پیش از رکوع رکعت دوم یادش بیاید که نماز را سه رکعت خوانده باید بنشیند و نماز احتیاط را یک رکعتی تمام کند و بنابر احتیاط مستحب نماز را دوباره بخواند.

        وجوب دو سجده سهو اگر در نماز چهار رکعتی بعد از سجده دوم شک کند رکعت خوانده یا رکعت
        1236 - برای سه چیز بعد از سلام نماز، انسان باید دو سجده سهو به دستوری که بعدا گفته می شود بجا آورد: اول : آنکه در بین نماز، سهوا حرف بزند. دوم : آنکه یک سجده را فراموش کند. سوم : آنکه در نماز چهار رکعتی بعد از سجده دوم شک کند که چهار رکعت خوانده یا پنج رکعت . و در دو مورد هم احتیاط واجب آن است که سجده سهو بنماید: اول : در جایی که نباید نماز را سلام دهد، مثلا در رکعت اول سهوا سلام بدهد. دوم : آنکه تشهد را فراموش کند.

29-شك در ركن
        لزوم بجا آوردن رکنی که نسبت به انجام آن شک دارد اگر مشغول کار بعد نشده باشد
        1174 - اگر شک کند که یکی از رکنهای نماز را بجا آورد یا نه ، چنانچه مشغول کاری که بعد از آن است نشده باید آن را بجا آورد، مثلا اگر پیش از خواندن تشهدشک کند که دو سجده را بجا آورده یا نه ، باید بجا آورد و چنانچه بعد یادش بیایدکه آن رکن را بجا آورده بوده چون رکن زیاد شده نمازش باطل است .

30-شك در ركوع
        بی اعتباری شک در شرائط رکوع یا سجود بعد از گذشتن از آنها
        1170 - اگر بعد از رکوع یا سجود شک کند که کارهای واجب آن مانند ذکر و آرام بودن بدن را انجام داده یا نه باید به شک خود اعتنا نکند.

        بی اعتباری شک در رکوع یا قیام بعد از آن در حال رفتن به سجده
        1171 - اگر در حالی که به سجده می رود شک کند که رکوع کرده یا نه یا شک کند که بعد از رکوع ایستاده یا نه ، به شک خود اعتنا نکند.

31-شك در زكات
        واجب نبودن زکات بر خریدار اگر شک داشته باشد که فروشنده زکات داده است
        1870 - اگر انسان گندم یا جو یا خرما یا انگور را بخرد و بداند که فروشنده زکات آن را داده یا شک کند که داده یا نه ، چیزی بر او واجب نیست و اگر بداندکه زکات آن را نداده چنانچه حاکم شرع معامله مقداری را که باید از بابت زکات داده شود اجازه ندهد معامله آن مقدار باطل است و حاکم شرع می تواندمقدار زکات را از خریدار بگیرد و اگر معامله مقدار زکات را اجازه دهد معامله صحیح است و خریدار باید قیمت آن مقدار را به حاکم شرع بدهد و در صورتی که قیمت آن مقدار را به فروشنده داده باشد می تواند از او پس بگیرد.

32-شك در سجده
        بی اعتباری شک در شرائط رکوع یا سجود بعد از گذشتن از آنها
        1170 - اگر بعد از رکوع یا سجود شک کند که کارهای واجب آن مانند ذکر و آرام بودن بدن را انجام داده یا نه باید به شک خود اعتنا نکند.

        لزوم بجا آوردن سجده اگر در حال برخاستن شک کند که بجا آورده یا نه
        1172 - اگر در حال برخاستن شک کند که تشهد را بجا آورده یا نه بایداعتنا نکند، ولی اگر شک کند که سجده را بجا آورده یا نه باید برگردد و بجا آورد.

        بی اعتباری شک اگر کسی که نشسته یا خوابیده نماز می خواند موقع خواندن حمد یا تسبیحات شک کند که سجده یا تشهد را بجا آورده یا نه
        1173 - کسی که نشسته یا خوابیده نماز می خواند اگر موقعی که حمد یا تسبیحات می خواند شک کند که سجده یا تشهد را بجا آورده یا نه ، باید به شک خود اعتنانکند و اگر پیش از آن که مشغول حمد یا تسبیحات شود شک کند که سجده یا تشهدرا بجا آورده یا نه ، باید بجا آورد.

        لزوم بجا آوردن سجده یا تشهد اگر کسی که نشسته یا خوابیده نماز می خواند قبل از حمد یا تسبیحات نسبت به آنها شک کند
        1173 - کسی که نشسته یا خوابیده نماز می خواند اگر موقعی که حمد یا تسبیحات می خواند شک کند که سجده یا تشهد را بجا آورده یا نه ، باید به شک خود اعتنانکند و اگر پیش از آن که مشغول حمد یا تسبیحات شود شک کند که سجده یا تشهدرا بجا آورده یا نه ، باید بجا آورد.

33-شك در سلام
        بی اعتباری شک در سلام نماز اگر به تعقیب یا کار دیگر مشغول شده باشد
        1178 - اگر شک کند که سلام نماز را گفته یا نه یا شک کند درست گفته یانه ، چنانچه مشغول تعقیب نماز یا مشغول نماز دیگر شده ، یا به واسطه انجام کاری که نماز را به هم می زند از حال نمازگزار بیرون رفته باید به شک خود اعتنا نکند و اگر پیش از اینها شک کند باید سلام را بگوید ، اما اگردر صحیح گفتن سلام شک کند در هر صورت باید به شک خود اعتنا ننماید چه مشغول کاردیگر شده باشد یا نه .

        بی اعتباری شک در صحیح گفتن سلام نما
        1178 - اگر شک کند که سلام نماز را گفته یا نه یا شک کند درست گفته یانه ، چنانچه مشغول تعقیب نماز یا مشغول نماز دیگر شده ، یا به واسطه انجام کاری که نماز را به هم می زند از حال نمازگزار بیرون رفته باید به شک خود اعتنا نکند و اگر پیش از اینها شک کند باید سلام را بگوید ، اما اگردر صحیح گفتن سلام شک کند در هر صورت باید به شک خود اعتنا ننماید چه مشغول کاردیگر شده باشد یا نه .

        لزوم گفتن سلام نماز اگر نسبت به آن شک کند و هنوز به تعقیب یا کار دیگر نپرداخته باشد
        1178 - اگر شک کند که سلام نماز را گفته یا نه یا شک کند درست گفته یانه ، چنانچه مشغول تعقیب نماز یا مشغول نماز دیگر شده ، یا به واسطه انجام کاری که نماز را به هم می زند از حال نمازگزار بیرون رفته باید به شک خود اعتنا نکند و اگر پیش از اینها شک کند باید سلام را بگوید ، اما اگردر صحیح گفتن سلام شک کند در هر صورت باید به شک خود اعتنا ننماید چه مشغول کاردیگر شده باشد یا نه .

34-شك در شك
        لزوم عمل به دستور هر دو شک و اعاده نماز اگر بعد از نماز نسبت به عروض دو شک، شک نماید
        1210 - اگر بعد از نماز شک کند که در نماز مثلا بین دو و چهار شک کرده یا بین سه و چهار، احتیاط واجب آن است که به دستور هر دو عمل کند و نماز را هم دوباره بخواند.

35-شك در صبح
        لزوم قضا بدون کفاره برای ابطال روزه با یقین نداشتن به آنکه می گوید صبح شده است
        1688 - در چند صورت فقط قضای روزه بر انسان واجب است ، و کفاره واجب نیست :اول : آنکه روزه دار در روز ماه رمضان عمدا قی کند.

        لزوم قضا بدون کفاره برای ابطال روزه به اعتماد قول آنکه می گوید صبح نشده
        1688 - در چند صورت فقط قضای روزه بر انسان واجب است ، و کفاره واجب نیست :اول : آنکه روزه دار در روز ماه رمضان عمدا قی کند.

        لزوم قضا بدون کفاره برای کسی که با شک در رسیدن صبح روزه اش را بخورد
        1688 - در چند صورت فقط قضای روزه بر انسان واجب است ، و کفاره واجب نیست :اول : آنکه روزه دار در روز ماه رمضان عمدا قی کند.

        عدم قضا در ابطال روزه بعد از تحقیق و یقین به صبح نشدن
        1692 - اگر در ماه رمضان بعد از تحقیق یقین کند که صبح نشده و کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده ، قضا لازم نیست .

36-شك در صحت نماز
        بی اعتباری شک در درست خواندن نماز بعد از گذشت وقت آن
        1181 - اگر بعد از گذشتن وقت شک کند که نماز را درست خوانده یا نه ، به شک خود اعتنا نکند.

37-شك در طهارت
        نجس بودن آبی که قبلا نجس بوده و پاک شدنش مشکوک است
        55 - آبی که پاک بوده و معلوم نیست نجس شده یا نه پاک است . و آبی که نجس بوده و معلوم نیست پاک شده یا نه ، نجس است .

38-شك در عدالت
        جواز اقتدا به امامی که عادل می دانسته و اینک به عدالتش شک دارد
        1454 - امامی را که عادل می دانسته ، اگر شک کند به عدالت خود باقی است یانه ، می تواند به او اقتدا نماید.

39-شك در عده
        اعتبار نداشتن شک در اتمام عده طلاق یا متعه بعد از ازدواج با شوهر دیگر
        2404 - زنی را که طلاق داده اند و زنی که صیغه بوده و شوهرش مدت او رابخشیده یا مدتش تمام شده ، چنانچه بعد از مدتی شوهر کند و بعد شک کند که موقع عقد شوهردوم عده شوهر اول تمام بوده یا نه باید به شک خود اعتنا نکند.

40-شك در غسل
        بی اعتبار بودن شک در صورتی که در غسل بعد از شستن یک قسمت و داخل شدن در قسمت بعد شک در شستن قسمت قبل کند
        366 - اگر پیش از تمام شدن غسل ، در شستن مقداری از طرف چپ شک کند،شستن همان مقدار کافی است . ولی اگر بعد از اشتغال به شستن طرف چپ در شستن طرف راست یا مقداری از آن شک کند یا بعد از اشتغال به شستن طرف راست درشستن سر و گردن یا مقداری از آن شک نماید، نباید اعتنا کند.

        کفایت شستن طرف چپ بدن اگر قبل از تمام شدن غسل در شستن مقداری از طرف چپ شک کند
        366 - اگر پیش از تمام شدن غسل ، در شستن مقداری از طرف چپ شک کند،شستن همان مقدار کافی است . ولی اگر بعد از اشتغال به شستن طرف چپ در شستن طرف راست یا مقداری از آن شک کند یا بعد از اشتغال به شستن طرف راست درشستن سر و گردن یا مقداری از آن شک نماید، نباید اعتنا کند.

        بطلان غسل کسی که قبل از غسل مخرج غائط را در خزینه شسته و پیش از غسل در رضایت حمامی شک کند
        384 - اگر مخرج غائط را در آب خزینه تطهیر کند و پیش از غسل شک کند که چون در خزینه تطهیر کرده حمامی به غسل کردن او راضی است یا نه ، غسل او باطل است ،مگر اینکه پیش از غسل حمامی را راضی کند.

        صحت غسل اگر بعد از انجام آن نسبت به درستی آن شک داشته باشد
        385 - اگر شک کند که غسل کرده یا نه ، باید غسل کند. ولی اگر بعد از غسل شک کند که غسل او درست بوده یا نه ، لازم نیست دوباره غسل نماید.

        لزوم انجام غسل اگر در اصل انجام غسل شک داشته باشد
        385 - اگر شک کند که غسل کرده یا نه ، باید غسل کند. ولی اگر بعد از غسل شک کند که غسل او درست بوده یا نه ، لازم نیست دوباره غسل نماید.

        صحت نمازهای قبل اگر در بجا آوردن غسل جنابت شک کند
        388 - کسی که جنب شده اگر شک کند غسل کرده یا نه ، نمازهایی را که خوانده صحیح است ، ولی برای نمازهای بعد باید غسل کند.

41-شك در غيرركن
        لزوم بجا آوردن جزئی از نماز که در آن شک کرده است در صورتی که وارد جزء بعد نشده باشد
        1175 - اگر شک کند عملی را که رکن نیست بجا آورده یا نه ، چنانچه مشغول کاری که بعد از آن است نشده باید آن را بجا آورد، مثلا اگر پیش از خواندن سوره شک کند که حمد را خوانده یا نه باید حمد را بخواند و اگر بعد از انجام آن یادش بیاید که آن را بجا آورده بوده چون رکن زیاد نشده نماز صحیح است .

42-شك در قرائت
        اعتنا نکردن به شک در درستی قرائت بعد از عبور از آن کلمه
        1016 - هرگاه شک کند که آیه یا کلمه ای را درست گفته یا نه ، اگر به چیزی که بعد از آن است مشغول نشده ، باید آن آیه یا کلمه را به طور صحیح بگوید. واگر به چیزی که بعد از آن است مشغول شده ، چنانچه آن چیز رکن باشد مثل آنکه دررکوع شک کند که فلان کلمه از سوره را درست گفته یا نه ، باید به شک خود اعتنانکند. و اگر رکن نباشد، مثلا موقع گفتن "الله الصمد" شک کند که "قل هو الله احد"را درست گفته یا نه ، باز هم می تواند به شک خود اعتنا نکند. ولی اگر احتیاطاآن آیه یا کلمه را به طور صحیح بگوید، اشکال ندارد. و اگر چند مرتبه هم شک کند،می تواند چند بار بگوید. اما اگر به وسواس برسد و باز هم بگوید، بنابر احتیاطواجب باید نمازش را دوباره بخواند.

        لزوم بی اعتنائی به شک اگر بعد از داخل شدن به رکن بعد نسبت به ماقبل آن شک کند
        1016 - هرگاه شک کند که آیه یا کلمه ای را درست گفته یا نه ، اگر به چیزی که بعد از آن است مشغول نشده ، باید آن آیه یا کلمه را به طور صحیح بگوید. واگر به چیزی که بعد از آن است مشغول شده ، چنانچه آن چیز رکن باشد مثل آنکه دررکوع شک کند که فلان کلمه از سوره را درست گفته یا نه ، باید به شک خود اعتنانکند. و اگر رکن نباشد، مثلا موقع گفتن "الله الصمد" شک کند که "قل هو الله احد"را درست گفته یا نه ، باز هم می تواند به شک خود اعتنا نکند. ولی اگر احتیاطاآن آیه یا کلمه را به طور صحیح بگوید، اشکال ندارد. و اگر چند مرتبه هم شک کند،می تواند چند بار بگوید. اما اگر به وسواس برسد و باز هم بگوید، بنابر احتیاطواجب باید نمازش را دوباره بخواند.

        لزوم تدارک آیه یا کلمه ای که در آن شک کرده است اگر به چیزی که بعد از آنست مشغول نشده باشد
        1016 - هرگاه شک کند که آیه یا کلمه ای را درست گفته یا نه ، اگر به چیزی که بعد از آن است مشغول نشده ، باید آن آیه یا کلمه را به طور صحیح بگوید. واگر به چیزی که بعد از آن است مشغول شده ، چنانچه آن چیز رکن باشد مثل آنکه دررکوع شک کند که فلان کلمه از سوره را درست گفته یا نه ، باید به شک خود اعتنانکند. و اگر رکن نباشد، مثلا موقع گفتن "الله الصمد" شک کند که "قل هو الله احد"را درست گفته یا نه ، باز هم می تواند به شک خود اعتنا نکند. ولی اگر احتیاطاآن آیه یا کلمه را به طور صحیح بگوید، اشکال ندارد. و اگر چند مرتبه هم شک کند،می تواند چند بار بگوید. اما اگر به وسواس برسد و باز هم بگوید، بنابر احتیاطواجب باید نمازش را دوباره بخواند.

        بی اعتباری شک در خواندن آیه ای بعد از شروع آیه دیگر
        1169 - اگر در بین خواندن آیه ای شک کند که آیه پیش را خوانده یا نه ، یا وقتی آخر آیه را می خواند شک کند که اول آن را خوانده یا نه باید به شک خود اعتنانکند.

        بی اعتباری شک در خواندن اول آیه بعد از رسیدن به آخر همان آیه
        1169 - اگر در بین خواندن آیه ای شک کند که آیه پیش را خوانده یا نه ، یا وقتی آخر آیه را می خواند شک کند که اول آن را خوانده یا نه باید به شک خود اعتنانکند.

43-شك در قيام
        بی اعتباری شک در رکوع یا قیام بعد از آن در حال رفتن به سجده
        1171 - اگر در حالی که به سجده می رود شک کند که رکوع کرده یا نه یا شک کند که بعد از رکوع ایستاده یا نه ، به شک خود اعتنا نکند.

44-شك در كريت
        احکام آب قلیل برای آبی که قبلا قلیل بوده و اینک در کر شدن آن شک داریم
        23 - آبی که به اندازه کر بوده اگر انسان شک کند از کر کمتر شده یا نه ، مثل آب کر است ، یعنی نجاست را پاک می کند و اگر نجاستی هم به آن برسد نجس نمی شود. و آبی که کمتر از کر بوده و انسان شک دارد به مقدار کر شده یا نه ، حکم آب کر ندارد.

        احکام آب کر برای آبی که قبلا کر بودن و اینک در کر بودنش شک داریم
        23 - آبی که به اندازه کر بوده اگر انسان شک کند از کر کمتر شده یا نه ، مثل آب کر است ، یعنی نجاست را پاک می کند و اگر نجاستی هم به آن برسد نجس نمی شود. و آبی که کمتر از کر بوده و انسان شک دارد به مقدار کر شده یا نه ، حکم آب کر ندارد.

45-شك در محرميت
        محرم نشدن در صورت شک در تحقق شرائط شیر خوردن
        2497 - اگر شک کنند بچه به مقداری که علت محرم شدن است شیر خورده یا نه یاگمان داشته باشند که به آن مقدار شیر خورده ، بچه به کسی محرم نمی شود ولی بهتر آن است که احتیاط کنند.

46-شك در معامله
        حکم تصرف در مالی که نداند معامله ای که کرده صحیح است یا باطل
        2052 - اگر انسان نداند معامله ای که کرده صحیح است یا باطل ، نمی تواند درمالی که گرفته تصرف نماید. ولی چنانچه در موقع معامله احکام آن را می دانسته و بعد از معامله شک کند، تصرف او اشکال ندارد و معامله صحیح است .

47-شك در نافله
        بی اعتباری شک در کارهای نماز نافله بعد گذشت از محل آن
        1195 - اگر در یکی از کارهای نافله شک کند خواه رکن باشد یا غیر رکن چنانچه محل آن نگذشته باید بجا آورد و اگر محل آن گذشته به شک خود اعتنا نکند.

        وظیفه نمازگزار اگر در نماز مستحبی دو رکعتی شک کند و گمانش به یک طرف باشد
        1196 - اگر در نماز مستحبی دو رکعتی گمانش به سه رکعت یا بیشتر برود یا گمانش به دو رکعت یا کمتر برود باید به همان گمان عمل کند، مگر آن که موجب بطلان باشد که در این صورت گمان ، حکم شک را دارد، مثلا اگر گمانش به یک رکعت می رود احتیاطا باید یک رکعت دیگر بخواند.

48-شك در نجاست
        پاک بودن آّی که قبلا پاک بوده و نجس شدنش مشکوک است
        55 - آبی که پاک بوده و معلوم نیست نجس شده یا نه پاک است . و آبی که نجس بوده و معلوم نیست پاک شده یا نه ، نجس است .

        پاک بودن کالاهائی که از خارج وارد می شود مگر در صورت یقین به نجاست آنها
        94 - دواجات روان و عطر و روغن و واکس و صابون که از خارجه می آورند، اگرانسان یقین به نجاست آنها نداشته باشد، پاک است .

        پاک بودن چیزی که معلوم نیست خون است یا چیز دیگر
        102 - اگر انسان نداند که خون زیر پوست مرده یا گوشت به واسطه کوبیده شدن به آن حالت درآمده ، پاک است .

        پاک بودن چیزی که گمان به نجاستش می رود
        121 - نجاست هر چیز از سه راه ثابت می شود: اول : آنکه خود انسان یقین کندچیزی نجس است و اگر گمان داشته باشد چیزی نجس است ، لازم نیست از آن اجتناب نماید، بنابراین غذاخوردن در قهوه خانه و مهمان خانه هایی که مردمان لاابالی وکسانی که پاکی و نجسی را مراعات نمی کنند در آنها غذا می خورند اگر انسان یقین نداشته باشد غذایی را که برای او آورده اند نجس است ، اشکال ندارد.دوم : آنکه کسی که چیزی در اختیار او است بگوید آن چیز نجس است ، مثلا همسرانسان یا نوکر یا کلفت بگوید ظرف یا چیز دیگری که در اختیار او است نجس می باشد. سوم : آنکه دو مرد عادل بگویند چیزی نجس است ، و نیز اگر یک نفرعادل هم بگوید چیزی نجس است ، بنابر احتیاط واجب ، باید از آن چیز اجتناب کرد.

        جواز صرف غذا در قهوه خانه ها و مهمانخانه هائی که معلوم نیست مراعات پاکی دشه باشد
        121 - نجاست هر چیز از سه راه ثابت می شود: اول : آنکه خود انسان یقین کندچیزی نجس است و اگر گمان داشته باشد چیزی نجس است ، لازم نیست از آن اجتناب نماید، بنابراین غذاخوردن در قهوه خانه و مهمان خانه هایی که مردمان لاابالی وکسانی که پاکی و نجسی را مراعات نمی کنند در آنها غذا می خورند اگر انسان یقین نداشته باشد غذایی را که برای او آورده اند نجس است ، اشکال ندارد.دوم : آنکه کسی که چیزی در اختیار او است بگوید آن چیز نجس است ، مثلا همسرانسان یا نوکر یا کلفت بگوید ظرف یا چیز دیگری که در اختیار او است نجس می باشد. سوم : آنکه دو مرد عادل بگویند چیزی نجس است ، و نیز اگر یک نفرعادل هم بگوید چیزی نجس است ، بنابر احتیاط واجب ، باید از آن چیز اجتناب کرد.

        پاک بودن لکه مشکوک به نجاست
        122 - اگر به واسطه ندانستن مسأله ، نجس بودن و پاک بودن چیزی را نداند، مثلانداند عرق جنب از حرام پاک است یا نه ، باید مسأله را بپرسد، ولی اگر بااین که مسأله را می داند چیزی را شک کند پاک است یا، نه مثلا شک کند آن چیز خون است یا نه یا نداند که خون پشه است یا خون انسان ، پاک می باشد.

        پاکی چیزی که قبلا پاک بوده و در نجس شدن آن شک داریم
        123 - چیز نجسی که انسان شک دارد پاک شده یا نه نجس است ، و چیز پاک را اگرشک کند نجس شده یا نه پاک است ، و اگر هم بتواند نجس بودن یا پاک بودن آن رابفهمد لازم نیست وارسی کند.

        نجاست چیزی که قبلا نجس بوده و در پاک شدن آن شک داریم
        123 - چیز نجسی که انسان شک دارد پاک شده یا نه نجس است ، و چیز پاک را اگرشک کند نجس شده یا نه پاک است ، و اگر هم بتواند نجس بودن یا پاک بودن آن رابفهمد لازم نیست وارسی کند.

        لزوم اجتناب از دو ظرف یا دو لباسی که یکی از آنها نجس شده است
        124 - اگر بداند یکی از دو ظرف یا دو لباسی که از هر دوی آنها استفاده می کند نجس شده و نداند کدام است ، باید از هر دو اجتناب کند، بلکه اگرمثلا نمی داند لباس خودش نجس شده یا لباسی که هیچ از آن استفاده نمی کند و مال دیگری است باز هم احتیاط آن است که از لباس خودش اجتناب کند اگر چه لازم نیست .

        نجاست چیز پاکس که با یکی از دو چیزی که نمی دانیم کدام پاک و کدام نجس است ولی یکی از آنها قبلا نجس بوده است برخورد نماید
        127 - دو چیزی که انسان نمی داند کدام پاک است و کدام نجس است ، اگر چیز پاکی بارطوبت به یکی از آنها برسد نجس نمی شود، ولی اگر یکی از آنها قبلا نجس بوده وانسان نداند پاک شده یا نه ، چنانچه چیز پاکی به آن برسد نجس می شود.

        نجس نشدن چیز پاکی که با یکی از دو چیزی که نمی دانیم کدام پاک و کدام نجس است برخورد نماید
        127 - دو چیزی که انسان نمی داند کدام پاک است و کدام نجس است ، اگر چیز پاکی بارطوبت به یکی از آنها برسد نجس نمی شود، ولی اگر یکی از آنها قبلا نجس بوده وانسان نداند پاک شده یا نه ، چنانچه چیز پاکی به آن برسد نجس می شود.

        پاک بودن باطن چیز نجس اگر شک داشته باشمیم که نجس به باطن آن نفوذ کرده است
        165 - اگر انسان شک کند که آب نجس به باطن صابون رسیده یا نه ، باطن آن پاک است .

49-شك در نفاس
        حیض بودن خونی که شک دارد حیض است یا نفاس
        447 - اگر خونی ببیند و شک کند که خون حیض است یا نفاس ، چنانچه شرایط حیض را داشته باشد، باید حیض قرار دهد.

50-شك در نماز
        لزوم لحظه ای فکر کردن اگر یکی از شکهای باطل کننده برای وی پیش آید
        1166 - اگر یکی از شکهای باطل کننده برای انسان پیش آید نمی تواند نماز رابه هم بزند، ولی اگر به قدری فکر کند که شک پا برجا شود، به هم زدن نمازمانعی ندارد.

        شکهائی که نباید به آنها اعتنا کرد
        1167 - شکهایی که نباید به آنها اعتنا کرد از این قرار است :اول : شک در چیزی که محل بجا آوردن آن گذشته است ، مثل آنکه در رکوع شک کند که حمد را خوانده یا نه .دوم : شک بعد از سلام نماز.سوم : شک بعد از گذشتن وقت نماز.چهارم : شک کثیرالشک ، یعنی کسی که زیاد شک می کند.پنجم : شک امام در شماره رکعتهای نماز در صورتی که مأموم شماره آنها را بداند وهمچنین شک مأموم در صورتی که امام شماره رکعتهای نماز را بداند.ششم : شک در نماز مستحبی .

        بی اعتباری شک در جزئی از نماز بعد از وارد شدن به جزء بعدی
        1168 - اگر در بین نماز شک کند که یکی از کارهای واجب آن را انجام داده یا نه مثلا شک کند که حمد خوانده یا نه چنانچه مشغول کاری که باید بعد از آن انجام دهدنشده باید آنچه را که در انجام آن شک کرده بجا آورده و اگر مشغول کاری که بایدبعد از آن انجام دهد شده به شک خود اعتنا نکند.

        لزوم بجا آوردن چیزی که در انجامش شک دارد، در صورتی که وارد جزء بعدی نماز نشده باشد
        1168 - اگر در بین نماز شک کند که یکی از کارهای واجب آن را انجام داده یا نه مثلا شک کند که حمد خوانده یا نه چنانچه مشغول کاری که باید بعد از آن انجام دهدنشده باید آنچه را که در انجام آن شک کرده بجا آورده و اگر مشغول کاری که بایدبعد از آن انجام دهد شده به شک خود اعتنا نکند.

        یکسان بودن حکم شک و سهو و گمان در نمازهای واجب یومیه و نماز های واجب دیگر
        1235 - حکم شک و سهو و گمان در نمازهای واجب یومیه و نمازهای واجب دیگر فرق ندارد، مثلا اگر در نماز آیات شک کند که یک رکعت خوانده یا دو رکعت ، چون شک او در نماز دو رکعتی است ، نمازش باطل می شود.

51-شك در نماز آيات
        بطلان نماز آیات با شک در رکعات آن
        1513 - اگر در نماز آیات شک کند که چند رکعت خوانده و فکرش به جایی نرسد،نماز باطل است .

        شک در رکوعهای نماز آیات
        1514 - اگر شک کند که در رکوع آخر رکعت اول است یا در رکوع اول رکعت دوم ،و فکرش به جایی نرسد، نماز باطل است . ولی اگر مثلا شک کند که چهار رکوع کرده یا پنج رکوع ، چنانچه برای رفتن به سجده خم نشده ، باید رکوعی را که شک داردبجا آورده یا نه ، بجا آورد. واگر برای رفتن به سجده خم شده ، باید به شک خوداعتنا نکند.

52-شك در نماز احتياط
        بی اعتباری شک در بجا آوردن نماز احتیاط بعد از گذشت وقت نماز
        1226 - اگر شک کند نماز احتیاطی را که به او واجب بوده بجا آورده یا نه چنانچه وقت نماز گذشته به شک خود اعتنا نکند و اگر وقت دارد در صورتی که مشغول کار دیگری نشده و از جای نماز برنخاسته و کاری هم مثل روگرداندن ازقبله که نماز را باطل می کند انجام نداده باید نماز احتیاط را بخواند و اگر مشغول کار دیگری شده یا کاری که نماز را باطل می کند بجا آورده یا بین نماز و شک اوزیاد طول کشیده احتیاط استحبابی آن است که نماز احتیاط را بجا آورد و نمازرا هم دوباره بخواند اگر چه می تواند بنا بر انجام نماز احتیاط گذارد و بر همان اکتفا نماید.

        لزوم بجا آوردن چیزی از نماز احتیاط که در آن شک کرده است اگر محلش گذشته باشد
        1228 - موقعی که مشغول نماز احتیاط است اگر در یکی از کارهای آن شک کند چنانچه محل آن نگذشته باید بجا آورد و اگر محلش گذشته باید به شک خود اعتنانکند مثلا اگر شک کند که حمد خوانده یا نه چنانچه به رکوع نرفته باید بخواند واگر به رکوع رفته باید به شک خود اعتنا نکند.

        وظیفه نمازگزار اگر در شماره رکعتهای نماز احتیاط شک کند
        1229 - اگر در شماره رکعتهای نماز احتیاط شک کند ، باید بنا را بر بیشتربگذارد ولی چنانچه طرف بیشتر شک نماز را باطل می کند بنابر کمتر گذارد و احتیاط مستحب آن است که نماز احتیاط را دوباره بخواند و بعد از آن اصل نمازرا اعاده نماید.

53-شك در نماز عيد
        وظیفه کسی که در تکبیرهای نماز و قنوت نماز عید فطر و قربان شک کند
        1529 - اگر شک کند در تکبیرهای نماز و قنوتهای آن ، اگر از محل آن تجاوزنکرده است بنابر اقل بگذارد، و اگر بعد معلوم شود که گفته بوده اشکال ندارد.

54-شك در نيت
        وظیفه کسی که بعد از وقت نماز ظهر و عصر بداند نمازی خوانده ولی نداند به نیت ظهر بوده یا به نیت عصر
        1182 - اگر بعد از گذشتن وقت نماز ظهر و عصر بداند چهار رکعت نماز خوانده ولی نداند به نیت ظهر خوانده یا به نیت عصر باید چهار رکعت نماز قضا به نیت نمازی که بر او واجب است بخواند.

55-شك در وضو
        بی اعتباری شک کسی که در کارهای وضو خیلی شک می کند
        299 - کسی که در کارهای وضو و شرایط آن مثل پاک بودن آب و غصبی نبودن آن خیلی شک می کند، باید به شک خود اعتنا نکند.

56-شك در وضوء
        بی اعتباری شک کسیکه در وضو و شرائط آن خیلی شک می کند
        298 - اگر بعد از وضو شک کند چیزی که مانع رسیدن آب است در اعضای وضوبوده یا نه ، وضو صحیح است .

        بی اعتباری شک کسی که در وضو و شرائط آن خیلی شک می کند
        299 - کسی که در کارهای وضو و شرایط آن مثل پاک بودن آب و غصبی نبودن آن خیلی شک می کند، باید به شک خود اعتنا نکند.

        واجب بودن وضو برای کسی که شک دارد وضو گرفته است یا نه
        300 - اگر شک کند که وضوی او باطل شده یا نه ، بنا می گذارد که وضوی او باقی است . ولی اگر بعد از بول استبراء نکرده و وضو گرفته باشد و بعد از وضو رطوبت ازاو بیرون آید که نداند بول است یا چیز دیگر، وضوی او باطل است .

        لازم بودن وضو در صورت شک در اصل آن
        301 - کسی که شک دارد وضو گرفته یا نه ، باید وضو بگیرد.

        وظیفه کسی که می داند وضو گرفته و حدثی از او سر زده و نمی داند کدام جلوتر بوده است
        302 - کسی که می داند وضو گرفته و حدثی هم از او سر زده مثلا بول کرده ، اگر نداندکدام جلوتر بوده ، چنانچه پیش از نماز است باید وضو بگیرد و اگر در بین نماز است باید نماز را بشکند و وضو بگیرد، و اگر بعد از نماز است بایدوضو بگیرد و باید نمازی را که خوانده دوباره بخواند.

        صحت نماز قبل و لزوم وضو برای نماز بعد اگر بعد از نماز شک کرد که وضو داشته یا نه.
        303 - اگر بعد از نماز شک کند که وضو گرفته یا نه ، نماز او صحیح است ، ولی باید برای نمازهای بعد وضو بگیرد.

        بطلان نماز در صورتی که بین نماز شک کند که وضو گرفته یا نه
        304 - اگر در بین نماز شک کند که وضو گرفته یا نه ، نماز او باطل است وباید وضو بگیرد و نماز را بخواند.

        بطلان نماز در صورتیکه بین نماز شک کند که وضو گرفته یا نه .
        304 - اگر در بین نماز شک کند که وضو گرفته یا نه ، نماز او باطل است وباید وضو بگیرد و نماز را بخواند.

57-شك در يائسگى
        حیض بودن خون در صورتی که شک داشته باشد که یائسه شده است یا نه
        439 - زنی که شک دارد یائسه شده یا نه ، اگر خونی ببیند و نداند حیض است یا نه ، باید بنا بگذارد که یائسه نشده است .

58-شك در بين تيمم
        اعتنا نکردن به شک اگر بعد از تیمم هر جزء شک کند که آن را صحیح انجام داده یا نه
        712 - اگر بعد از آنکه وارد تیمم شد شک کند که قسمت پیش از آن رافراموش کرده یا نه ، اعتنا نکند و تیمم او صحیح است . و نیز اگر بعد از به جاآوردن هر جزء شک کند که درست به جا آورده یا نه ، اعتنا نکند و تیمم او صحیح است .

        اعتنا نکردن به شک اگر در وسط تیمم شک کند که قسمت پیش از آن را فراموش کرده است
        712 - اگر بعد از آنکه وارد تیمم شد شک کند که قسمت پیش از آن رافراموش کرده یا نه ، اعتنا نکند و تیمم او صحیح است . و نیز اگر بعد از به جاآوردن هر جزء شک کند که درست به جا آورده یا نه ، اعتنا نکند و تیمم او صحیح است .

        لزوم اعتنا به شک اگر در وسط تیمم شک کند که قسمتی را فراموش کرده است
        712 - اگر بعد از آنکه وارد تیمم شد شک کند که قسمت پیش از آن رافراموش کرده یا نه ، اعتنا نکند و تیمم او صحیح است . و نیز اگر بعد از به جاآوردن هر جزء شک کند که درست به جا آورده یا نه ، اعتنا نکند و تیمم او صحیح است .

59-شك درحيض
        حیض بودن خونی که شک دارد حیض است یا نفاس
        447 - اگر خونی ببیند و شک کند که خون حیض است یا نفاس ، چنانچه شرایط حیض را داشته باشد، باید حیض قرار دهد.

60-شك ماموم
        لزوم اعتماید ماموم به امام و امام به ماموم اگر یکی نسبت به شماره رکعتها شک و دیگری یقین داشته باشد
        1192 - اگر امام جماعت در شماره رکعتهای نماز شک کند، مثلا شک کند که سه رکعت خوانده یا چهار رکعت چنانچه مأموم یقین یا گمان داشته باشد که چهاررکعت خوانده و به امام بفهماند که چهار رکعت خوانده است امام باید نماز راتمام کند و خواندن نماز احتیاط لازم نیست و نیز اگر امام یقین یا گمان داشته باشد که چند رکعت خوانده است و مأموم در شماره رکعتهای نماز شک کند باید به شک خود اعتنا ننماید.

61-شك نماز احتياط
        لازم نبودن نماز احتیاط اگر بعد از بهم خوردن صورت نماز شک کند که نماز احتیاط را خوانده یا نه
        1226 - اگر شک کند نماز احتیاطی را که به او واجب بوده بجا آورده یا نه چنانچه وقت نماز گذشته به شک خود اعتنا نکند و اگر وقت دارد در صورتی که مشغول کار دیگری نشده و از جای نماز برنخاسته و کاری هم مثل روگرداندن ازقبله که نماز را باطل می کند انجام نداده باید نماز احتیاط را بخواند و اگر مشغول کار دیگری شده یا کاری که نماز را باطل می کند بجا آورده یا بین نماز و شک اوزیاد طول کشیده احتیاط استحبابی آن است که نماز احتیاط را بجا آورد و نمازرا هم دوباره بخواند اگر چه می تواند بنا بر انجام نماز احتیاط گذارد و بر همان اکتفا نماید.

62-شكهاى باطل كننده
        لزوم لحظه ای فکرکردن اگر یکی از شکهای باطل کننده برای وی پیش آید
        1166 - اگر یکی از شکهای باطل کننده برای انسان پیش آید نمی تواند نماز رابه هم بزند، ولی اگر به قدری فکر کند که شک پا برجا شود، به هم زدن نمازمانعی ندارد.

63-كثير الشك
        بی اعتباری شک کسی که در کارهای وضو خیلی شک می کند
        299 - کسی که در کارهای وضو و شرایط آن مثل پاک بودن آب و غصبی نبودن آن خیلی شک می کند، باید به شک خود اعتنا نکند.

64-نماز درحال شك
        جایز نبودن ادامه نماز با حالت شک
        1202 - وقتی یکی از شکهای صحیح برای انسان پیش آید، چنانکه گفته شد باید فکرکند، ولی اگر چیزهایی که به واسطه آنها ممکن است یقین یا گمان به یک طرف شک پیدا شود از بین نمی رود، چنانچه کمی بعد فکر کند، اشکال ندارد، مثلا اگر در سجده شک کند می تواند تا بعد از سجده فکر کردن را تأخیر بیندازد.